Kỳ vọng tăng lãi suất của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản gần đây đã trở thành chủ đề không thể né tránh trong giới tài chính. Nhìn thì tưởng chỉ là một điều chỉnh chính sách ở Tokyo, nhưng thực tế, phản ứng dây chuyền của nó có thể sẽ tái định hình logic cơ bản của cấu trúc phân bổ tài sản toàn cầu.

Trong nhiều thập kỷ qua, Nhật Bản luôn đóng vai trò là "vòi nước thanh khoản toàn cầu"—lãi suất siêu thấp, thậm chí âm, giúp các nhà đầu tư trên khắp thế giới có thể vay đồng yên với chi phí cực rẻ, sau đó chuyển sang đầu tư vào trái phiếu Mỹ, cổ phiếu Mỹ, bất động sản, thậm chí cả tài sản mã hóa. Kiểu thao tác này có một thuật ngữ chuyên ngành, gọi là "giao dịch chênh lệch lãi suất đồng yên" (Yen Carry Trade). Nói đơn giản là: vay đồng yên giá rẻ, mua tài sản có lợi suất cao, ăn chênh lệch lãi suất.

Nhưng giờ tình hình đã thay đổi. Nếu Nhật Bản thực sự bắt đầu tăng lãi suất, chuỗi giao dịch chênh lệch đã vận hành hàng chục năm này sẽ bị lung lay. Chi phí vốn tăng lên, biên lợi nhuận chênh lệch thu hẹp, dòng vốn đồng yên vốn chảy ra toàn cầu có thể bị rút về nước. Đây không phải chuyện nhỏ lẻ, mà là sự đảo chiều dòng vốn quy mô nghìn tỷ USD.

Thú vị hơn là thời điểm. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ đang bàn về chuyện cắt giảm lãi suất, trong khi Nhật Bản lại tăng lãi suất—loại "đảo chiều chênh lệch lãi suất" này cực kỳ hiếm gặp trong lịch sử. Trước đây, mọi người chỉ chăm chăm nhìn Fed, vì USD là đồng tiền dự trữ toàn cầu. Nhưng lần này khác, động thái của Nhật có thể còn gây chấn động mạnh hơn Fed. Một khi chênh lệch lãi suất thu hẹp, luật chơi của giao dịch carry trade đồng yên sẽ bị viết lại hoàn toàn.

Vậy điều này có ý nghĩa gì với thị trường? Nhóm cổ phiếu công nghệ Mỹ, đặc biệt là những mã định giá cao nhờ đòn bẩy rẻ, có thể sẽ phải đối mặt với việc định giá lại. Thị trường trái phiếu Mỹ cũng chẳng khá hơn, dòng vốn ngoại rút ra sẽ đẩy lợi suất dài hạn lên cao, áp lực tài chính của Mỹ càng lớn. Thị trường mới nổi càng thảm, một khi làn sóng rút vốn bắt đầu, đồng tiền mất giá và bán tháo tài sản có thể diễn ra cùng lúc.

Còn đồng yên thì sao? Có thể sẽ đón siêu đảo chiều. Sau từng ấy năm mất giá, chỉ cần logic chính sách thay đổi, độ đàn hồi của tỷ giá sẽ cực kỳ mạnh mẽ.

Còn thị trường crypto? Ngắn hạn chắc chắn sẽ biến động, bởi siết chặt thanh khoản gây áp lực lên toàn bộ tài sản rủi ro. Nhưng về dài hạn, khi trật tự cũ của hệ thống tài chính truyền thống bị xáo trộn, dòng tiền lại buộc phải đi tìm kênh trú ẩn và sinh lời mới. Câu chuyện về tài sản phi tập trung rất có thể sẽ tìm được sức sống mới giữa thời kỳ hỗn loạn này.

Nói cho cùng, việc Nhật tăng lãi suất không phải một sự kiện đơn lẻ, mà là biến số nền tảng lớn nhất của hệ thống tài chính toàn cầu trong 20 năm qua bị dịch chuyển. Nếu trước đây là "Mỹ hắt hơi, cả thế giới cảm lạnh", thì giờ phải thêm một câu: "Nhật mổ xẻ, cả thế giới phải truyền máu."