“Bình minh DA” của Ethereum: Nâng cấp Fusaka sẽ khiến Celestia và Avail trở nên “dư thừa” như thế nào?

Trong lĩnh vực tiền mã hóa, chúng ta đã chứng kiến vô số ý tưởng vĩ đại nổi lên rồi lụi tàn.

Tác giả bài viết, nguồn: MarsBit

Nhiều nhóm đã cố gắng giành lấy thị phần của Ethereum, với lý do lặp đi lặp lại: chuỗi cơ sở chưa đủ tốt—quá đắt, quá chậm, không thể mở rộng, hoặc có quá nhiều hạn chế đối với nhà phát triển. Những ví dụ gần đây bao gồm Plasma - Layer-1 (L1) độc lập với stablecoin, cũng như Monad, tập trung vào EVM L1 với thông lượng cao.

Nhưng theo thời gian, Ethereum đã nhiều lần bác bỏ những cáo buộc này. Nâng cấp “The Merge” chứng minh Ethereum thực sự có thể chuyển sang cơ chế đồng thuận bằng chứng cổ phần (PoS); nâng cấp “Dencun” đã phá vỡ luận điệu rằng Rollup (giải pháp mở rộng Layer-2 giúp giảm tải cho mạng Ethereum) mãi mãi không thể mở rộng do chi phí quá cao.

Tuần trước, Ethereum chính thức khởi động nâng cấp Fusaka, thách thức mạnh mẽ câu chuyện “Ethereum không thể đáp ứng nhu cầu Rollup có thông lượng cao”—điều vốn là tiền đề tồn tại của nhiều blockchain mô-đun.

Trong câu chuyện hôm nay, chúng ta sẽ khám phá bản chất của blockchain mô-đun, cũng như những thay đổi mà nâng cấp Fusaka mang lại.

Cuối năm 2023, một nhóm am hiểu sâu sắc về hệ thống phân tán đã đề xuất khái niệm “blockchain mô-đun”, tức là xây dựng một blockchain gồm ba thành phần mô-đun: thực thi (execution), thanh toán (settlement) và khả dụng dữ liệu (data availability). Nhóm này chính là Celestia.

Thiết kế ban đầu của mạng Celestia là cung cấp một mảnh ghép: khả dụng dữ liệu (DA). Cốt lõi của DA là chứng minh dữ liệu đã được công bố lên mạng. Do đó, khi một chuỗi tạo ra khối mới, các node sẽ tải xuống tất cả dữ liệu để xác thực DA.

Ý tưởng của Celestia là, bằng cách tận dụng những “mảnh ghép” của các công ty hạ tầng sẵn có, bất kỳ ai cũng có thể dễ dàng khởi chạy blockchain. Các dự án có thể chọn Arbitrum Orbit cho thực thi, chọn Ethereum cho thanh toán, hoặc chọn Celestia, EigenDA hoặc Avail DA để đáp ứng nhu cầu về khả dụng dữ liệu.

Cược ban đầu của Celestia là: vào năm 2023, thông lượng thấp và chi phí Gas cao của Ethereum khiến nó không thể phục vụ các Rollup có nhu cầu DA thông lượng cao.

Khi đó, Rollup trên Ethereum có biên lợi nhuận rất thấp. Các nhóm thường chỉ giữ lại khoảng 20% phí tạo ra, trong một số trường hợp, họ còn phải chi trả phí thanh toán cao hơn cả doanh thu từ người dùng. Các nâng cấp tiếp theo như Dencun và Pectra đã thay đổi công thức này, giảm chi phí thanh toán và cải thiện kinh tế cho các nhà vận hành Rollup.

Nâng cấp Dencun đã giới thiệu không gian mới gọi là Blob để lưu trữ dữ liệu Rollup, thay cho “calldata” trước đây. Blob rẻ hơn calldata khoảng 95%. Dencun là bước đầu tiên giúp chi phí Rollup trở nên dễ chịu hơn.

Tiếp theo là Pectra. Nâng cấp này tăng số lượng Blob mỗi khối. Nếu bước đầu tiên là mở ra một không gian riêng cho dữ liệu Rollup, thì bước thứ hai là tăng dung lượng không gian đó. Sau khi Pectra triển khai, mục tiêu được nâng lên 6 Blob mỗi khối.

Rollup đã chuyển phần chi phí tiết kiệm được cho người dùng. Kết quả là chi phí giao dịch L2 giảm mạnh, từ 50 cent xuống còn khoảng 3-4 cent.

Tầm nhìn của Celestia là tách rời khả dụng dữ liệu khỏi thực thi, giúp mở rộng blockchain dễ dàng hơn bằng cách giảm tải cho L1 gốc. Họ mong muốn một tương lai nơi nhiều Rollup cùng hoạt động trên một lớp DA duy nhất.

Dù tầm nhìn “nhiều Rollup” đã trở thành hiện thực, thị trường này lại bị Ethereum chiếm lĩnh. Những nâng cấp này mang lại lợi ích to lớn cho Ethereum, khi nó cung cấp giải pháp DA cho hơn 55 Rollup và lưu trữ tổng giá trị khóa (TVL) hơn 40 tỷ đô la.

Trong khi đó, lớp DA hiện đang chật vật để được chấp nhận. Trong 24 giờ qua, Celestia chỉ thu được 67 đô la phí mỗi ngày, xử lý 1.600 Blob; trong khi đó, Ethereum xử lý 41.000 Blob.

@L2Beat

Những con số này sớm sẽ trở nên “nhỏ bé”.

Với nâng cấp Fusaka mới nhất của Ethereum, mạng đã triển khai PeerDAS, một phương pháp lấy mẫu dữ liệu mới giúp tăng hiệu quả xác thực khả dụng dữ liệu lên đáng kể.

Mỗi node kiểm tra các mảnh dữ liệu nhỏ, ngẫu nhiên, và cùng nhau đảm bảo toàn mạng có đủ dữ liệu hoàn chỉnh. Nhờ lấy mẫu, Ethereum đã nâng công suất từ mục tiêu hiện tại khoảng 6 Blob lên khoảng 10-15 Blob mỗi khối, và cơ chế này cho phép tăng dần số lượng Blob mỗi khối trong tương lai mà không cần hard fork. Dung lượng Blob sẽ tăng gấp đôi sau một tháng, và theo thời gian sẽ tăng từ 10 lên 128 Blob mỗi khối. Tất cả những điều này diễn ra mà không ép buộc các nhà xác thực gia đình (validator nhỏ lẻ) phải nâng cấp phần cứng.

Nguồn cung không gian khối tăng làm giảm giá Blob và chi phí vận hành L2, giúp duy trì một L2 có lợi nhuận trở nên dễ dàng hơn.

Điều này làm tôi nhớ lại năm 2023, khi các chuỗi DA như Avail và Celestia thường đưa ra bảng so sánh, cho thấy thông lượng của họ vượt trội so với nâng cấp EIP-4844 Denarius của Ethereum. Khi đó, dữ liệu thông lượng của lớp DA thực sự vượt xa tương lai gần của Ethereum. Tuy nhiên, với nâng cấp Fusaka, Ethereum có khả năng đạt giới hạn 128 Blob mỗi khối, tương đương khoảng 16MB/khối—gấp đôi dung lượng mà Celestia hiện đang cung cấp.

@Availproject

Fusaka đánh dấu một cột mốc quan trọng của Ethereum. Chuỗi này đã mở rộng thành công sức chứa giao dịch mà không đẩy các nhà xác thực gia đình ra ngoài bằng việc tăng yêu cầu phần cứng, tránh nguy cơ tập trung hóa mạng.

Fusaka là một lễ kỷ niệm cho bước tiến của Ethereum hướng tới tương lai “Rollup-centric”. Từ năm 2023 khi phí giao dịch L2 ngang bằng các giao dịch khác, đến hôm nay với PeerDAS Blob, mạng lưới đã đi một chặng đường dài.

Điều đáng ngạc nhiên là PeerDAS chỉ là một trong 13 EIP (đề xuất cải tiến Ethereum) được triển khai trong lần nâng cấp lịch sử này. Ngoài PeerDAS, Fusaka còn tăng giới hạn Gas và giới thiệu phí cơ sở Blob bị giới hạn bởi chi phí thực thi (Base fee), đảm bảo phí Blob không giảm về 0. Nhờ đó, điều này có thể tăng thu nhập của validator trên mỗi Blob.

Giờ đây, Rollup có một lớp dữ liệu dự đoán được và khả năng mở rộng, loại bỏ nỗi lo mạng lưới quá tải vào giờ cao điểm. Sự ổn định này giúp các nhóm có không gian để tập trung nâng cấp hạ tầng: họ có thể phi tập trung hóa sequencer, thử nghiệm thiết kế độ trễ thấp hơn, và cải thiện trải nghiệm người dùng mượt mà hơn mà không phải lo chi phí DA bất ngờ tăng vọt.

Tuy nhiên, cũng cần lưu ý, sau Fusaka, dung lượng Blob sẽ bắt đầu từ 10 mỗi khối và chỉ có thể tăng gấp đôi hàng tháng thông qua cơ chế mạng tích hợp sẵn. Liệu các lần tăng trưởng hàng tháng này có triển khai suôn sẻ hay không sẽ là bài kiểm tra thực sự cho PeerDAS trên thực tế. Định giá Blob cũng vậy. Dù mức giá sàn mới củng cố động lực cho validator, ảnh hưởng tới trải nghiệm người dùng Rollup vẫn chưa hoàn toàn rõ ràng.

Trong vài tháng tới, tôi sẽ theo dõi các hiệu ứng bậc hai thú vị mà Fusaka mang lại cho Rollup và trải nghiệm người dùng của chúng. Khi có cập nhật, tôi sẽ quay lại chia sẻ.

Còn bây giờ, hãy tận hưởng kỳ nghỉ lễ này.